با کلی تقلا و به زمین و زمان بد و بی‌راه گفتن از خواب بیدار می‌شوید و هشدار موبایل‌تان را قطع می‌کنید. بعد از اینکه هشیار شدید، تعجب می‌کنید که ای بابا، چرا بعد از ۸ ساعت خواب شبانه هنوز خوابالود هستید؟! مگر نباید بعد از این همه خواب سرحال و شاداب می‌شدید؟ مگر نباید طبیعتا خستگی‌تان در می‌رفت؟
ما کاملا درکتان می‌کنیم. شما در تجربه این مشکل تنها نیستید. خوب است بدانید که برای توضیح علت خواب‌آلودگی بعد از چندین ساعت خواب شبانه، دلایل مختلفی وجود دارد. با ما در واگویه همراه شوید، تا درباره علت این اتفاق مطالبی را بخوانیم.
پاسخ علم زیست‌شناسی به این سوال
چند ساعت پایانی خواب شبانه‌ی ما در مرحله‌ی خواب REM (حرکت تند چشم در خواب) می‌گذرد. در این مرحله است که خواب می‌بینیم. مغز ما هنگام خواب دیدن بسیار فعال است و مقادیر زیادی از مولکول‌های ATP را که حامل انرژی هستند مصرف می‌کند. حرف «A» مخفف آدنوزین است. تولید و رهاسازی آدنوزین در مغز ما با سوخت‌وساز بدن‌مان هنگام خواب مرتبط است.
از سوی دیگر رابطه‌ی مستقیمی بین سطح آدنوزین در مغز و احساس خواب‌آلودگی وجود دارد. چرا؟ آدنوزین یک انتقال‌دهنده‌ی عصبی است که جلوی فعالیت نورون‌های مسئول بیدار کردن ما را می‌گیرد. بدین ترتیب، ما به‌خاطر باقیمانده‌ی آدنوزین که هنگام خواب دیدن دیدن در مغزمان جمع شده، با حالت خواب‌آلودگی بیدار می‌شویم.
آیا شب قبل دیر خوابیدید؟
کسانی که ترجیح می‌دهند تا دیر وقت بیرون از خانه باشند یا در شبکه‌های اجتماعی پرسه بزنند معمولا دیر می‌خوابند و دیر هم از خواب بیدار می‌شوند. این افراد اغلب بعدازظهر یا شب به لحاظ ذهنی و جسمی عملکرد بهتری دارند. آنها در مقایسه با سحرخیزها، بسیار بیشتر در معرض اضطراب های مربوط به خواب، اختلال کارایی در طول روز و کیفیت پایین خواب هستند.
موضوع نگران‌کننده‌تر این است که در اشخاص سالم و جوان، بین دیر خوابیدن و کوچک شدن هیپوکامپ ارتباط وجود دارد. کوچک شدن هیپوکامپ نیز با تضعیف حافظه و توانایی یادگیری مرتبط است. بدین ترتیب اگر شب قبل دیر خوابیده‌اید نیز این احتمال وجود دارد که به همین علت بعد از ۸ ساعت خواب همچنان احساس خستگی می‌کنید.
آیا شب قبل با شکم گرسنه خوابیدید؟
شانس خوب خوابیدن خود را می‌توانید با نوع غذایی که قبل از خواب می‌خورید بالا ببرید. محققان در تحقیقی که به‌تازگی انجام شد دریافتند که خوردن خوراکی‌های شیرین می‌تواند سبب خواب آلودگی شود. افزایش سطح قند خون، فعالیت نورون‌های محرک خواب را افزایش می‌دهد. این نورون‌ها در نقطه‌ای از مغز زندگی می‌کنند که فاقد سد خونی-مغزی است، بنابراین زمانی که حضور شکر را در خون احساس کنند، به شما احساس خواب‌آلودگی می‌دهند.
شاید این گفته بتواند دلیل خواب‌آلودگی ما را بعد از خوردن وعده‌های غذایی سنگین توضیح بدهد. این‌ها بخشی از شواهدی هستند که نشان می‌دهند مغز ما برای حفظ عملکرد طبیعی خود به مقدار قابل‌توجهی شکر نیاز دارد. با بالا رفتن سن، ریتم طبیعی خواب هرچه بیشتر مختل شده و رفته‌رفته به خواب‌آلودگی در طول روز منجر می‌شود.
پیامد این کمبود خواب‌ها چه خواهد بود؟
گرچه دانشمندان هنوز دقیقا علت خوابیدن را کشف نکرده‌اند، ولی به این نتیجه‌ی قطعی رسیده‌اند که ما هر شب به شش تا هشت ساعت خواب احتیاج داریم. کمبود خواب، احتمال مشاجره با اطرافیان و تمرکز بر خاطرات و احساسات منفی را بیشتر می‌کند. بی‌ثباتی احساسی احتمالا به علت کاهش توانایی لوب پیشانی در کنترل سیستم لیمبیک یا سامانه‌ی عصبی-احساسی ماست.
از عوارض دیگر کمبود خواب می‌توان به بی‌میلی به گفتگو و از دست دادن تمرکز در حین گفتگو اشاره کرد. کمبود خواب به ذخیره‌ی حافظه ما آسیب می‌رساند و باعث می‌شود رویدادهایی را به یاد بیاوریم که در واقعیت رخ نداده‌اند. کمبود شدید خواب ممکن است به اختلال در تصمیم‌گیری و احتمالا توهم بصری منجر شود.
از همه مهم‌تر اگر کمبود خواب به صورت مداوم ادامه پیدا کند، شما را در معرض بیماری‌های اختلالات خودایمنی، سرطان، سندروم متابولیک و افسردگی قرار می‌دهد. چرا که مطالعات اخیر حاکی از آن است که خوابیدن برای دفع پروتئین‌های غیرطبیعی و احتمالا سمی مغز مهم است، زیرا این پروتئین‌ها ممکن است انباشته شوند و احتمال ابتلا به زوال عقل را در کهنسالی افزایش بدهند.
آیا شما هم صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شوید همچنان خسته‌اید و دوست دارید باز هم بخوابید؟ حتی اگر شده پنج دقیقه دیگر؟ فکر می‌کنید کدام یکی از دلایلی که مطرح شد باعث شده تا شما چنین اتفاقی را تجربه کنید؟ فراموش نکنید که این مطلب را با دوستان خودتان هم به اشتراک بگذارید.