در روزگار پیش‌رو شرایط اقتصادی باعث شده که با مفاهیم مختلفی همچون رکود و تورم روبرو شویم. اما شاید مدام از خود بپرسید، تورم چیست؟
اگر از خود می‌پرسید که مفهوم تورم چیست پس تنها نیستید. افراد زیادی هستند که به دنبال یک تعریف ساده از تورم هستند. مردم عادی قصد دارند که متوجه شوند غولی که اقتصاد آن‌ها را دگرگون کرده چیست. سرمایه‌گذاران تازه‌کار هم قصد دارند با درک مفهوم تورم، تاثیر آن بر روی پورتفولیو خود را درک کنند.
در ادامه بیشتر به این مسئله خواهیم پرداخت. باید درکی کلی از مفهوم تورم داشته باشیم و بدانیم که تورم چیست. پس از این می‌توانید بیشتر در این زمینه تحقیق و تفحص کنید و درک کامل‌تری را جذب کنید.
مفهوم تورم
در ابتدا باید مشخص کرد که مفهوم تورم در اینجا به عنوان یک مفهوم اقتصادی مطرح نخواهد شد. ما اینجا از نظر سیاسی و اقتصادی این مسئله را بررسی نخواهیم کرد. بلکه مفهومی که از تورم ارائه می‌دهیم، یک مفهوم کارآمد است و نقطه دیدی برای کسانی که پورتفولیو دارند ایجاد خواهد کرد.
حال از این دید نگاه کنیم. تورم هنگامی رخ می‌دهد که ارزش یک واحد پولی کاهش پیدا می‌کند و برای خرید و دریافت محصول و خدمات، باید واحد پولی بیشتری از گذشته را خرج کنید. چنین مفهومی، یک درک ساده است. اما برخی از سوی دیگری به این مسئله نگاه می‌کنند. بسیاری از سرمایه‌ذاران بر این باور هستند که تورم بالا رفتن قیمت اجناس و خدمات است. محصولاتی همچون نان، کره، شیر، پنیر، چای، روغن، منزل، لباس، خدمات پزشکی، گوشت و مرغ، برق و بسیاری محصولات دیگر قیمت دیگری پس از بالا رفتن تورم خواهند داشت.
پس به زبان دیگر، افزایش تورم بدین معنا است که پولی که شما در اختیار دارید، محصولات کمتری را به شما خواهد داد.
نرخ تورم چگونه محاسبه خواهد شد؟
اما نرخ تورم را چگونه باید محاسبه کرد؟ به صورت کلی شاخص تورم را از روش‌های مختلف می‌توان اندازه‌گیری کرد. یکی از این روش‌ها، استفاده از شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) است که در ایالات متحده استفاده می‌شود. چنین شاخصی را بانک مرکزی ایران هم مورد استفاده قرار می‌دهد. این شاخص در حقیقت یک سبد کالا است که تغییر قیمت آن‌ها محاسبه خواهد شد. سبد بانک مرکزی ایران شامل محصولات و خدماتی همچون دخانیات، مسکن، بهداشت و درمان و موارد دیگری است
کشورهای مختلف نرخ‌های تورم مختلفی را تجربه می‌کنند. اواخر دهه ۸۰ و ۹۰ ایران دهه خوبی برای نرخ تورم نبود. در سال جاری ۹۷ هم شاهد بالا رفتن این نرخ هستیم. اما اگر نگاهی به ایالات متحده داشته باشیم، این کشور نرخ تورم کم و ثابتی را تجربه کرده است. حقیقتا در چند دهه اخیر، نرخ تورم این کشور سالانه بین ۳ تا ۴ درصد بوده است. دلایل مختلفی برای چنین ثباتی وجود دارد و اصلی‌ترین دلیل آن اهمیت دلار آمریکایی و جایگاه آن به عنوان یک پول جهانی است.
دو دلیل اصلی تورم و تاثیرات آن بر روی سرمایه‌گذاران
دو دلیل کلی باعث می‌شود که تورم یک کشور افزایش پیدا کند. دلیل اول ساده است. ممکن است بانک مرکزی یک کشور تصمیم به چاپ بیشتر پول بگیرد و نقدینگی را افزایش دهد، یا اینکه با یک جنگ اقتصادی یا فاجعه اقتصادی روبرو شود، ارزش پول کاهش پیدا خواهد کرد و تورم افزایش پیدا می‌کند.
اما یک روش دیگر هم وجود دارد. ممکن است طی مرور زمان یا بر اساس اتفاقات مختلف، هزینه محصولاتی همچون بنزین افزایش پیدا کند. به همین خاطر ارسال محصولات فروشگاهی با هزینه بیشتری انجام خواهد شد. در چنین صورتی هزینه برای مصرف‌کننده هم بالاتر می‌رود. سپس خریداران به سختی قادر به خرید محصولات با قیمت جدید هستند.
خریداران و مصرف‌کنندگان در ازای این افزایش قیمت، از کارفرمای خود درخواست حقوق بیشتر می‌کنند. ممکن است کارفرما موافقت کند اما فشار به او انتقال پیدا می‌کند و او مجبور است برای بالا بردن سود، هزینه فروش خود را بیشتر کند. پس از این دوباره شاهد افزایش قیمت محصولات هستیم و این چرخه مدام ادامه پیدا خواهد کرد. اقتصاددانان در چنین شرایطی اعلام می‌کنند که تورم در یک اقتصاد به قولی جا خوش کرده است.
هنگامی که نرخ تورم افزایش پیدا می‌کند مردم عادی و اکثر تجارت‌ها ضربه می‌بینند. برخی تجارت‌ها البته که ضربه کمتری را شاهد هستند و برخی هم ممکن است با ترفندهایی همچون احتکار به فکر سودآوری باشند. همانطور هم که اشاره کردیم، دلایل مختلفی بابت بالا رفتن نرخ وجود دارد. آمریکایی‌ها عموما نرخ تورم پایینی را تجربه می‌کنند، اما در بحران اقتصادی ۲۰۰۸ این کشور نزدیک بود که با یک شکست اقتصادی روبرو شود چون حباب مسکن شکسته شده بود.
در ایران هم در دوران مختلف به دلایل مختلف این نرخ بالا و پایین رفته است. یکی از دلایل ابتدایی در اواخر دهه ۸۰ حذف یارانه از محصولات و در عوض تبدیل آن به نقدینگی برای رسیدن به دست مردم بود. همچنین اتفاقاتی مانند تحریم، کمبود ذخایر ارزی و اخیرا ورشکسته شدن صندوق‌های سرمایه‌گذاری مانند کاسپین باعث شده که نرخ تورم بالاتر برود.
اما به دید سرمایه‌گذاران بازگردیم. یکی از خطرات افزایش تورم متوجه اشخاصی است که یک سود مشخص و تنظیم شده مانند سود بانکی یا سود اوراق قرضه را جذب می‌کنند. هنگامی که پول خود را برای مدت زمان طولانی سپرده می‌کنید یا اوراق قرضه را برای مدت طولانی خریداری می‌کنید، در حقیقت خطر پایین آمدن ارزش پول خود را خریده‌اید. در حقیقت پول شما سالانه، ماهانه و حتی در برخی موارد روز شمار بالاتر می‌رود، اما طی مرور زمان در اقتصاد مریض، ارزش پول شما کاهش پیدا می‌کند.
این باعث شده که مردم پول خود را به چنین سرمایه‌هایی تبدیل نکنند و آن را شاید همین حالا خرج کنند یا حتی اینکه به دنبال خرید سرمایه‌هایی مانند دلار باشند که در ظاهر سوددهی و امنیت بیشتری را دارد. همچنین ممکن است ریسک‌پذیری شما هم بالاتر رود و سرمایه‌گذاری‌های به شدت عجیب و اشتباهی را در طی این مدت انجام دهید.
راه‌حل‌های کمی برای افرادی که از حساب سپرده، سود دریافت می‌کنند وجود دارد. ایالات متحده برای سرمایه‌گذاران راه‌حلی را به نام اوراق Serie I طراحی کرده است. در چنین اوراقی، شما درصد سود ثابتی را خواهید داشت، اما دولت به شما قول می‌دهد که اگر تورم افزایش پیدا کرد، ارزش پولی شما کاهش نیابد و دچار مشکل نشوید.
خزانه‌داری این کشور همچنین اوراق TIPS را عرضه می‌کند. این اوراق هم همانند اوراق پیشین عمل خواهند کرد و ارزش آن‌ها بر اساس شاخص قیمت مصرف‌کننده تنظیم خواهد شد و طی مرور زمان تغییر خواهد کرد.
سرمایه‌گذاری در شرایطی که تورم شناور است و گاهی مانند شرایط فعلی، سر به فلک گذاشته، کار سختی است. مخصوصا اگر سرمایه‌گذاری شما بلند مدت و بر پایه سپرده و اوراق قرضه باشد. در حال حاضر سیستم بانکی ما گزینه‌های فراوانی را پیش روی سرمایه‌گذاران قرار نداده، ممکن است البته در آینده نزدیک شاهد افزایش سود بانکی باشیم که احتمالا برای کاهش نقدینگی و همچنین کاهش تورم به صورت موقتی اتخاذ شود. در چنین شرایطی، بهتر است که هر ایده سرمایه‌گذاری را با نرخ تورم در نظر بگیرید و سعی کنید در بازارهایی سرمایه‌گذاری کنید که حتی با افزایش شاخص تورم، این بازار صدمه نبیند.
نظر شما چیست؟