تأمین مالی یکی از جوانب حیاتی و کلان در اقتصاد است که به منظور تحقق پروژه‌های توسعه‌ای، تأسیس کسب‌وکارها و ارتقاء سطح اقتصاد جوامع، ضروری است. در جهان اسلام، که اصول و ارزش‌های دینی به عنوان یک راهنمای اساسی در زندگی اجتماعی و اقتصادی مورد توجه قرار دارد، تأمین مالی باید به شکلی منطبق با اصول اسلامی انجام شود.
صکوک مرابحه به عنوان یک ابزار مالی اسلامی پیشرو، امکان تأمین مالی بدون بهره‌گیری از ربا را فراهم می‌کند و به شرکت‌ها و سازمان‌ها امکان جذب نقدینگی برای پروژه‌های مختلف را فراهم می‌کند. در این مقاله، ما به بررسی مفاهیم اساسی صکوک مرابحه، روند عملیاتی آن، و نقش آن در تأمین مالی به روش‌های اسلامی خواهیم پرداخت. همچنین، اهمیت استفاده از این ابزار مالی در تحقق و توسعه اقتصادی پایدار در جوامع اسلامی را مورد توجه قرار خواهیم داد.
اوراق مرابحه چیست؟
ارواق مرابحه براساس یک نوع قرارداد بیع (خرید و فروش) منطبق با قوانین اسلامی طراحی شده است. در این نوع قرارداد، فروشنده، کالا یا خدمات را به خریدار می‌فروشد و قیمت کل کالا شامل هزینه‌های مختلف مانند قیمت خرید کالا، هزینه‌های حمل و نقل، هزینه‌های نگهداری و سایر هزینه‌های مربوط به کالا را بعلاوه سودی مشخص قبل از عقد قرارداد به اطلاع خریدار می‌رساند.
مرابحه یکی از رایج‌ترین ابزارهای تأمین مالی مبتنی بر قوانین شرعی در اقتصاد اسلامی است. این ابزار به شرکت‌ها و افراد امکان می‌دهد به صورت شرعی (بدون ربا)، برای تأمین مالی و نقدینگی به منظور رفع نیازهای مالی خود اقدام کنند.
در این راستا اوراق صکوک مرابحه که سند مالکیت بخشی از خدمات یا کالاهای خریداری شده توسط فرد یا شرکت وام گیرنده هستند با مبلغ اسمی مشخص و مقدار سودی ثابت در بازار اوراق بهادار عرضه می‌شوند و سود حاصل از آنها در سررسیدهای معین به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود.
این سیستم تأمین مالی با رعایت اصول اسلامی و جلوگیری از ایجاد ربا، به شرکت‌ها امکان دستیابی به منابع مالی بدون نیاز به استقراض از بانک‌ها و یا پرداخت سود حرام را فراهم می‌کند و در بازار اوراق بهادار اسلامی به عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود.
تفاوت وام مرابحه با فروش اقساطی چیست؟
تفاوت میان مرابحه و فروش اقساطی در مورد رویکرد و شرایط معامله است. در اینجا تفاوت‌های اصلی میان این دو روش را بررسی می‌کنیم:
۱. مبنای قرارداد:
– مرابحه: در مرابحه، معامله بر مبنای قرارداد بیع صورت می‌گیرد. این به معنای این است که فروشنده قیمت نهایی کالا یا خدمات را با درصد مشخصی سود به خریدار اعلام می‌کند و خریدار با پذیرش این شرایط، معامله را انجام می‌دهد.
– فروش اقساطی: در فروش اقساطی، معامله بر مبنای قیمت فروش نقدی است. یعنی کالا یا خدمات به خریدار به قیمتی فروخته می‌شود که شامل قیمت کل کالا (شامل هزینه‌های حمل و نقل و نگهداری) می‌شود. سپس خریدار این مبلغ را بعلاوه سودی که جهت قسط بندی به قیمت اولیه اضافه شده در طی چند قسط پرداخت می‌کند.
۲. نرخ سود:
– مرابحه: در مرابحه، نرخ سود مشخص و قبل از معامله تعیین می‌شود. این نرخ سود به عنوان قسمتی از قیمت نهایی کالا اعلام می‌شود.
– فروش اقساطی: در فروش اقساطی، نرخ سود ممکن است در معامله دقیقا مشخص نباشد. این نرخ معمولاً با توجه به مدت زمان پرداخت اقساط و مبلغ کل معامله محاسبه می‌شود.
در نهایت، هر دو روش می‌توانند به عنوان ابزارهای تأمین مالی مورد استفاده قرار گیرند، اما شرایط و نحوه محاسبه قیمت نهایی و نرخ سود در هر یک از آنها متفاوت است. انتخاب بین این دو روش معمولاً به شرایط مالی و اقتصادی فرد یا شرکت و همچنین مفهوم شرعی آنها مربوط می‌شود.
کدام بانک ها تسهیلات مرابحه ارائه میکنند؟
لیست بانک‌هایی که در حال حاضر وام مرابحه را ارائه می‌دهند به شرح زیر است، البته با توجه به تغییراتی که ممکن است هر زمان در تصمیمات این بانک‌ها لحاظ شود، برای اطمینان از ارائه چنین وامی لازم است تا با شماره تماس آنها ارتباط برقرار کرده یا به وب‌سایت ایشان مراجعه کنید و مستقیما از ارائه این خدمات مطمئن شوید.
۱. بانک ملی ایران
۲. بانک سپه
۳. بانک صادرات
۴. بانک ملت
۵. بانک ایران‌زمین
۶. بانک انصار
۷. بانک تجارت
۸. بانک کشاورزی
۹. بانک رفاه
وام مرابحه از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
بر اساس پاسخ‌های مراجع تقلید به سؤالاتی که در این حوزه مطرح گردیده، مشخص می‌شود که مرابحه در اسلام اشکالی ندارند و اگر با شرایطی مشخص و معقول انجام شود، صحیح است. این معاملات می‌توانند شامل فروش کالا یا خدمات با قیمتی بیشتر از قیمت خرید باشند و در معاملات نسیه، معمولاً قیمت بالاتری به دلیل پرداخت به شکل اقساطی در نظر گرفته می‌شود.
به همین ترتیب، از نظر شرعی این معاملات ربا نمی‌باشند و در اسلام جایز هستند. با این حال، لازم است که شروط و جزئیات معامله مطابق با قوانین و مقررات شرعی باشند تا معامله به صورت شرعی صحیح تلقی شود.
توصیه می‌شود در هنگام انجام معاملات مرابحه یا فروش اقساطی، با مشاوران مالی متخصص و مشاوران شرعی مشورت کرده و شرایط معامله را به دقت بررسی نمایید تا از انطباق آن با مقررات شرعی اطمینان حاصل کنید.
البته قابل ذکر و یاداوری است که با توجه به اختلاف نظری که بعضا بین فقها وجود دارد، برای اطمینان از این موضوع لازم است مستقیما نظر مرجع تقلید خود را جویا شوید یا به وب‌سایت ایشان مراجعه کنید و بخش استفتائات را جستجو نمایید.
کارت مرابحه چیست؟
کارت مرابحه یک نوع کارت اعتباری است که بر اساس اصول و قوانین مرابحه در اقتصاد اسلامی طراحی و ارائه می‌شود. این کارت به دارنده آن امکان می‌دهد که بر اساس نوع قرارداد مرابحه، از خدمات و کالاهایی برخوردار شود و سامانه بانک صادرکننده بهای آنها را پرداخت کند. الگوی کارت اعتباری مرابحه به شکل زیر عمل می‌کند:
۱. تعیین اعتبار: بانک ناشر کارت اعتباری مرابحه پس از اعتبارسنجی مشتری و تحلیل قابلیت بازپرداخت وی، حداکثر مبلغ قرارداد را مشخص می‌کند.
۲. صدور کارت: پس از تعیین اعتبار، بانک به مشتری، کارت اعتباری مرابحه را تحویل می‌دهد. این کارت به دارنده از طرف بانک ناشر وکالت می‌دهد تا کالا و خدمات مورد نیازش را خریداری کند و بانک بهای آنها را پرداخت می‌کند.
۳. خرید کالا و خدمات: دارنده کارت می‌تواند از محل اعتبار موجود در کارت خرید کالا و خدمات مورد نظر خود را انجام دهد.
۴. بازپرداخت: پس از خرید، دارنده کارت می‌تواند مبلغ خرید را در هنگام سررسید کارت یکجا یا بر اساس توافق اقساطی به بانک که هم اکنون مالک کالا یا خدمات است بازپرداخت کند.
کارت اعتباری مرابحه با رعایت اصول مرابحه و اقتصاد اسلامی طراحی شده است تا امکان انجام معاملات تأمین مالی بدون بهره‌گیری از ربا را فراهم کند.
جمع بندی
در مقاله حاضر، ما به بررسی استفاده از صکوک مرابحه به عنوان یک ابزار تأمین مالی با رویکرد اسلامی پرداختیم. صکوک مرابحه به عنوان یک ابزار مالی نوآورانه اجازه می‌دهد که معاملات مالی بدون بهره‌گیری از ربا و با رعایت اصول اسلامی انجام شود.
این ابزار به شرکت‌ها و سازمان‌ها امکان تأمین مالی برای پروژه‌های توسعه‌ای و نیازهای مختلف را فراهم می‌کند و در بازار اوراق بهادار اسلامی به عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری محبوب شناخته می‌شود. استفاده از صکوک مرابحه می‌تواند به تحقق توسعه اقتصادی پایدار در جوامع اسلامی کمک کند و همچنین باعث ارتقاء اصول اخلاقی و اسلامی در عرصه اقتصادی گردد.
این ابزار مالی نه تنها به رشد اقتصادی مناسب کمک می‌کند بلکه با ترکیب اصول مالی و اخلاقی، به سازمان‌ها و افراد امکان سرمایه‌گذاری مطمئن و شرعی را می‌دهد.